Veelgestelde vragen over waterinjectie
Op deze pagina staan veelgestelde vragen over waterinjectie. Mogelijk leest u hier de vraag en het antwoord waar u naar op zoek bent. Is dit niet het geval, dan kunt u uiteraard altijd contact met de NAM opnemen.
-
Waarom injecteert de NAM productiewater in de diepe ondergrond?
Bij de productie van olie komt water mee uit de diepe ondergrond, dit noemt de NAM productiewater.
Sinds 2011 injecteert de NAM productiewater uit de oliewinningslocatie in Schoonebeek in lege gasvelden in Twente. In dat jaar hervatte de NAM de olieproductie in Schoonebeek, waar sinds medio jaren ’90 geen olie meer werd geproduceerd.
Om de dikke olie meer vloeibaar te maken gebruikt de NAM stoom in de diepe ondergrond. Dit wordt gemaakt van gezuiverd rioolwater uit een speciaal voor dat doel gebouwde waterfabriek in Emmen. Bij het oppompen van de vloeibare olie komt ook water mee naar boven dat uit de olie moet worden gehaald. Het bestaat uit de gecondenseerde stoom, maar ook uit water dat al aanwezig is in de diepe ondergrond.
Dit zogeheten formatiewater bevat veel zouten en zeer kleine hoeveelheden koolwaterstoffen en aromaten. Dit zijn stoffen die vaste verbindingen vormen met water en daardoor zeer moeilijk zijn af te scheiden. Het productiewater bevat ook stoffen die de NAM gebruikt om de oliewinningsinstallaties te beschermen.
Uit de uitgebreide Milieu Effect Rapportage (MER) is gebleken dat het schoonmaken van het productiewater zeer veel energie zou gaan kosten en ook een afvalberg van zout opleveren die weer verwerkt moet worden met alle milieugevolgen van dien. Het injecteren van productiewater in lege gasvelden bleek de milieuvriendelijkste manier van afvoeren.
Het productiewater heeft nagenoeg dezelfde samenstelling als het water dat van nature al voorkomt in de diepe ondergrond van de lege gasvelden. De NAM injecteert het water dus terug in de diepe ondergrond, maar op een andere locatie. In onderstaand overzicht van vragen en antwoorden staat meer informatie over het onderwerp waterinjectie.
-
Hoe wordt het water geïnjecteerd?
Het water wordt met een injectiepomp onder lage druk in een oude gasput gepompt. Dit water wordt hiermee op een diepte van tussen gemiddeld 1200 en 1800 meter in het poreuze gesteente geïnjecteerd, waar voorheen het gas in zat. Totaal wordt tussen de 300 en 4000 kubieke meter water per dag ingebracht, afhankelijk van de olieproductie en de opnamecapaciteit van het poreuze gesteente.
-
Waarom wordt het water uit Schoonebeek in Twente geïnjecteerd, waarom kan dit niet ergens anders?
- De NAM bekeek diverse oplossingen voor het productiewater dat vrijkomt bij de oliewinning in Schoonebeek. Het water bovengronds behandelen tot bijvoorbeeld drinkwater, bleek geen optie. Het water heeft deels miljoenen jaren onder de grond gezeten en bevat van nature veel zout. Het zou te veel energie kosten om dit water in ons ecosysteem te kunnen gebruiken. Onafhankelijk onderzoek heeft uitgewezen dat de beste manier om met dit water om te gaan, het terugbrengen in vergelijkbaar gesteente is, diep onder de grond. In dit rapport kunt u de afwegingen lezen die destijds zijn gemaakt.
- De NAM heeft in de regio Schoonebeek gekeken naar opslagmogelijkheden die qua capaciteit en qua kwaliteit van het ondergrondse reservoir, geschikt zouden zijn. De reservoirs - of anders gezegd: gasvelden - in de nabijheid van het olieveld Schoonebeek in Drenthe waren destijds nog niet uitgeproduceerd. De Twente-reservoirs waren in die tijd aan het einde van de productie en bovendien voldoende groot om het te verwachten productiewater op te kunnen nemen. Allerlei factoren bij elkaar maakten de Twente-velden het meest geschikt om het productiewater uit Schoonebeek in op te slaan.
- Overigens heeft de NAM al veel ervaring met deze wijze van opslag. Zo werd water dat voorheen meegeproduceerd werd met het gas uit de velden in Twente in het verleden opgeslagen in Drenthe in de lege gasvelden van Dalen en Schoonebeek. Deze laatste velden bevatten onvoldoende capaciteit om het Schoonebeek productiewater op te nemen.
-
Wat doet de NAM om lekkages te voorkomen?
De NAM monitort de waterinjectie op verschillende manieren en rapporteert daar ook over aan het bevoegd gezag. Het productiewater transporteert de NAM via een ondergrondse pijpleiding naar de waterinjectieputten in Twente. Voor de controle op de veiligheid van deze leiding voert de NAM continu een intensief inspectieprogramma uit.
De ondergrondse pijpleiding
- De ondergrondse leiding is oorspronkelijk ontworpen voor het veilig transport van gas vanuit de gasvelden in Twente naar de gasbehandelingsinstallatie in Emmen. Voor het transport van gas gelden strenge wettelijke voorschriften en veiligheidseisen. De NAM besloot deze leiding te hergebruiken voor het transport van productiewater in omgekeerde richting. Er is veel onderzoek verricht naar de geschiktheid van de leiding. Het resultaat daarvan was dat het transport van productiewater veilig zou kunnen verlopen via de ondergrondse leiding. De veiligheid van dit transport is bevestigd als onderdeel van de vergunningsverlening.
- De NAM meet de waterkwaliteit aan het begin van de pijpleiding in Schoonebeek en op diverse waterinjectielocaties in Twente
- De NAM inspecteert de ondergrondse leiding visueel en onder meer met meetapparatuur die er doorheen wordt gestuurd ter controle van de wanddikte, zodat tijdig maatregelen getroffen kunnen worden ter voorkoming van lekkages van binnenuit. Dit gebeurt met zogeheten PIG’s (pipeline inspection gauges).
De waterinjectieputten
- De metalen waterinjectiebuis die het water naar het reservoir in de diepe ondergrond voert is beschermd door een extra buis die de injectiebuis omgeeft, met daaromheen nog eens een cementwand.
- De NAM meet continu de druk in de waterinjectieput. Als daar onverklaarbare veranderingen in optreden stopt de NAM de waterinjectie en start direct een onderzoek.
- Verder meet de NAM permanent de temperatuur in de waterinjectieputten en de druk in het reservoir waar het water in wordt opgeslagen op een diepte tussen gemiddeld 1200 en 1800 meter.
-
In de media zijn begin december 2014 uitspraken gedaan over de waterinjectielocatie ‘Rossum-Weerselo-6’ van de NAM aan de Loweg in Oldenzaal. Er zouden hier in 2011 en 2012 ernstige lekkages zijn geweest. Wat zijn de feiten?
- Uit de rapportages van de NAM blijkt dat er alleen in mei 2013 op de locatie een flensverbinding lekte, waarbij circa 30 liter injectiewater is vrijgekomen. Gezien de geringe hoeveelheid water en de verplichte wettelijke bodembeschermende voorzieningen op alle waterinjectielocaties van de NAM, is er nooit sprake geweest van enig gevaar voor de omgeving.
- Ook is de NAM bekend met het feit dat de beek bij deze locatie soms met een zeer hoge waterstand te maken heeft. Hierbij hebben buurtbewoners de NAM verteld dat dit wordt veroorzaakt door een te kleine duiker onder de Oude Ootmarsumsestraat. In tijden van veel neerslag belemmert deze duiker een goede afwatering van de beek.
-
Leidt de injectie van water tot aardbevingen? In het buitenland schijnt dat wel zo te zijn.
In de oude gasvelden waarin wij water injecteren in het poreuze gesteente is de situatie duidelijk anders dan in het buitenland, waar soms water onder druk die hoger is dan de oorspronkelijke gesteentedruk de ondergrond in wordt gepompt:
- De diepe ondergrond in Nederland verschilt van die in het buitenland.
- De vloeistofdruk in het poreuze gesteente in oude gasvelden is lager omdat het gas er al uit is.
- Het water gaat op een veel lagere druk het oude gasveld in, zodat het zich op een geleidelijke manier kan verspreiden en geen scheuren ontstaan. De NAM controleert continu of de waterdruk laag genoeg is. De betreffende vergunningen schrijven voor dat de maximale reservoirdruk tjdens en na waterinjectie de originele (gas)reservoirdruk niet te boven mag gaan.
Metingen door het KNMI hebben nog nooit trillingen geconstateerd in Twente, ook niet in de tijd dat de NAM daar gas won. De NAM acht de kans op aardbevingen daarom onwaarschijnlijk. In de Milieu Effect Rapportage (MER) is ook aandacht besteed aan het risico op aardbevingen: “De beoogde injectiereservoirs in Twente zijn echter niet eerder seismisch actief geweest. Door de oorspronkelijke reservoirdruk niet te overschrijden, worden dan ook geen trillingen als gevolg van waterinjectie verwacht”.
In overleg met het bevoegd gezag wordt het bestaande KNMI geofoonnetwerk in Noord Nederland momenteel uitgebreid, om een evenredige dekking over geheel Noord Nederland te verkrijgen. Dit heeft ten doel om bij eventuele aardbevingen tot een accurate plaatsbepaling te komen. Daarom zullen er ook in Twente geofoons bijgeplaatst gaan worden.
-
Kan het geïnjecteerde productiewater de afsluitende zoutlaag boven het oude gasveld oplossen en kan er als gevolg hiervan bodemdaling optreden?
Studies die met Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) zijn gedeeld hebben uitgewezen dat waar water in het lege gasreservoir geïnjecteerd wordt, de kans dat dit water via poriën en kleine scheuren in het reservoir gesteente in contact kan komen met de afsluitende zoutlaag die zich aan de bovenzijde van het reservoir bevindt, uiterst gering is.
Wel is het zo dat in geval van lekkage in de putwand ter hoogte van de afdekkende zoutlaag, mogelijk zoutoplossing kan plaatsvinden. Om dit te voorkomen (en daarmee ook het risico op bodemdaling weg te nemen) wordt de integriteit van alle putten regelmatig gecontroleerd, met behulp van druk, temperatuur en wanddiktemetingen. Deze monitoring is als onderdeel van de vergunningen vastgelegd in het Waterinjectie Management Plan en wordt zoals voorgeschreven om de 3 jaar ge-herevalueerd. De eerste herevaluatie heeft onlangs plaatsgevonden en het betreffende rapport zal binnenkort bij SodM worden ingediend.
Gezien de uiterst geringe kans op zoutoplossing kan gesteld worden dat de kans op bodemdaling door waterinjectie te verwaarlozen is. Wel is het zo dat als gevolg van de eerdere gaswinning enige bodemdaling heeft plaatsgevonden.”
-
In de media zijn berichten verschenen over lekkages in waterinjectieputten op de locatie Tubbergen-7, hoe zit dit precies?
Eind 2013 is een waterinjectieput (naam: TUB7) op onze voormalige gaswinlocatie aan de Boortorenweg in Tubbergen uit bedrijf genomen. Na de ombouw van gaswinlocatie naar waterinjectielocatie injecteert de NAM op deze locatie sinds 2011 water in twee voormalige gasvelden die boven elkaar liggen en van elkaar gescheiden worden door een zoutlaag.
Boven deze drie lagen (gas-zout-gas) zit op ongeveer 1200 meter diepte een circa 90 meter dikke afsluitende zoutlaag, die miljoenen jaren het gas op deze plek hield. Tijdens een specifiek in de vergunning genoemde controle bleek dat bepaalde onderdelen van deze put TUB7 op een diepte tussen 1200 en 1500 meter een verhoogd risico op waterlekkage hadden. Hoewel in eerdere berichtgeving over een lek werd gesproken heeft nadere analyse van de inspectiegegevens van de put aangetoond dat er geen sprake is geweest van feitelijke waterlekkages.
De omhullende cementlaag rond de stalen injectiebuis vertoonde geen beschadigingen en vormde een extra barrière tussen injectiebuis en de aardlagen op die diepte. Wel is na deze controle besloten om de put uit voorzorg voorlopig niet meer te gebruiken voor waterinjectie zodat een reparatieplan opgesteld kan worden.
Op dezelfde locatie is tijdens deze inspectieronde in een andere waterinjectieput (naam: TUB10) op een diepte van ca. 1800 meter geconstateerd dat de schroefverbinding tussen twee buizen niet volledig is. Deze schroefverbinding bevindt zich echter op een diepte die gelegen is onder het voormalige gasveld.
Tevens is geconstateerd dat de omhullende cementlaag rond de schroefverbinding van deze stalen injectiebuizen op deze plek nog intact is, waardoor er geen verhoogd risico is op lekkage door aantasting van de afsluitende zoutlaag. Daarom wordt deze put momenteel nog steeds gebruikt om op een veilige manier water te injecteren en is reparatie vooralsnog niet nodig. Mocht bij vervolginspecties blijken dat reparatie in de toekomst nodig zal zijn, dan zal dit gerapporteerd worden aan het bevoegd gezag en zullen passende maatregelen getroffen worden om de integriteit van de waterinjectieput voldoende te waarborgen.
De resultaten van bovenstaande inspecties zijn gedeeld met Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). De waterinjectieput (TUB7) wordt pas weer in gebruik genomen na uitvoering van een aan SodM overlegd reparatieplan.
-
Kan het grondwater worden vervuild door de waterinjectie? Komt de winning van drinkwater in gevaar?
Vervuiling van grondwater is niet aan de orde omdat grondwater ondieper wordt gewonnen dan de diepte waarop de NAM het water injecteert. De aardlagen waar grondwater in zit liggen tussen de 10 en 300 meter diepte. Het reservoir met poreus gesteente waarin de NAM water injecteert zit tussen gemiddeld 1200 en 1800 meter diepte. Dit reservoir is op twee manieren strikt gescheiden van de aardlagen van waaruit grondwater wordt gewonnen:
1. Natuurlijk: door aardlagen van een paar kilometer dik en ondoordringbare zout- en kleisteenlagen van tientallen tot honderden meters dik.
2. Technisch: de waterinjectieputten en leidingen zijn gebouwd om lekkages te voorkomen. Eerder werd er immers uit dezelfde putten gas gewonnen.
-
Hoe controleert de overheid de waterinjecties door de NAM?
De uitgifte van vergunningen gebeurt op basis van de geldende wet- en regelgeving die met de nodige waarborgen zijn omgeven:
- Afspraken over de inspecties, metingen en de wijze van rapporteren over de meetresultaten.
- Rapportage over de meetresultaten aan het bevoegd gezag.
- Onaangekondigde inspecties door de toezichthouder.
-
Wat zit er in het water uit Schoonebeek?
- Het productiewater dat de NAM in Twente injecteert, bestaat uit verschillende delen. Een groot deel van het water komt bij de oliewinning mee naar boven en heeft miljoenen jaren onder de grond gezeten. Dit water bevat veel mineralen, wat zware metalen en zwavelverbindingen en is veel zouter dan wat wij gewend zijn. Een ander deel is zuiver water, dat de NAM in Schoonebeek in de grond inbrengt om de olie te verwarmen om het dunner en gemakkelijker winbaar te maken.
- Ook zitten er in het productiewater wat reststoffen, zoals minuscuul kleine oliedeeltjes. De NAM haalt in de oliebehandelingsinstallatie in Schoonebeek zoveel mogelijk olie uit het gewonnen olie-watermengsel. Immers, de olie is kostbaar dus het loont om hier zorgvuldig in te zijn. Maar water dat al miljoenen jaren met olie in contact is geweest, kun je nooit geschikt maken voor gebruik in ons bovengrondse ecosysteem op land. Vergelijk het met de situatie in het Midden Oosten waar genoeg energiebronnen zijn en uit zeewater zoet water wordt gewonnen. Dit is een zeer energieintensief en duur proces.
- Verder bevat het productiewater mijnbouwhulpstoffen in zeer lage concentraties die we gebruiken bij de winning en behandeling van olie. Hierbij gaat het om beschermingsmiddelen voor de olie-installaties, bijvoorbeeld anti-corrosiemiddelen.
- Het productiewater is niet afkomstig van nieuwe olieboringen maar komt vrij uit het winningsproces waarbij het water wordt gescheiden van de olie.
- De injectie van het productiewater in ondergrondse opslag is in de Milieu Effect Rapportage (MER) aangegeven als de meest wenselijke oplossing. De gasvelden waar het water in wordt opgeslagen, zijn – dankzij de afsluitende lagen – al miljoenen jaren een beproefde opslagplaats geweest.
-
Hoe lang kunnen de drie Twentse gasvelden het productiewater opvangen?
De verwachting is dat de olieproductie in Schoonebeek zo’n 25 jaar zal voortduren en dat de oude gasvelden in Twente het daar geproduceerde water kunnen opnemen in deze periode.
-
Wat heeft de NAM destijds gedaan om de betrokkenen te informeren?
De NAM heeft in juni 2007 en in maart 2009 huis aan huis speciale informatiekranten verspreid in de omgeving van de waterinjectielocaties in Twente.Verder onderhield de NAM contact met diverse belanghebbenden zoals lokale en provinciale bestuurders en politici, natuur- en milieuorganisaties en Staatsbosbeheer. Ook hebben de media veel aandacht besteed aan dit project.
-
Wat is waterinjectie?
Bij de gasproductie op zee komt ook water mee naar boven. De NAM brengt dit water waar mogelijk terug in lege gasvelden in de diepe ondergrond. Dit zoute water bevat zeer geringe hoeveelheden koolwaterstoffen en mijnbouwhulpstoffen, zoals anti-corrosiemiddelen.
-
Hoe vindt waterinjectie op zee plaats?
Het productiewater wordt op een productieplatform met gasbehandelingsinstallaties gescheiden van het gas. Ook wordt aardgascondensaat van het gas gescheiden. Het water injecteert de NAM vervolgens via een aangepaste gasproductieput in een leeg gasveld.
-
Welke stoffen bevinden zich in injectiewater?
Het injectiewater bevat opgeloste zouten uit de gasvelden en kleine hoeveelheden koolwaterstoffen en aromaten. Deze stoffen zijn afkomstig uit het aardgas. Zij vormen vaste verbindingen met water. Daarom zijn ze moeilijk af te scheiden. Het injectiewater bevat ook mijnbouwhulpstoffen (anti-corrosiemiddel, emulsiebreker, anti-ijsvormingsmiddel). Deze middelen gebruikt de NAM om installaties te beschermen of om het productieproces te helpen.
-
Vanaf welke de NAM-platforms wordt water geïnjecteerd in de ondergrond?
Op dit moment wordt vanaf 4 productieplatforms water geïnjecteerd: K14 FA-1, K15-FA-1, AWG en K8-FA-1. Deze platforms hebben gashandelingsinstallaties om het water van het gas van de omliggende platforms te scheiden. Vanaf een vijfde productieplatform K15-FB-1 gaat de NAM water injecteren in de put K15-FB-103.
-
Welke eisen gelden voor waterinjectie?
Voor waterinjectie is een mijnbouwvergunning vereist. Dat geldt ook voor het gebruik van mijnhulpstoffen (anti-corrosiemiddel, emulsiebreker, anti-ijsvormingsmiddel). De injectie staat onder toezicht van Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Voor iedere waterinjectielocatie moet de NAM jaarlijks een rapportage indienen bij SodM. Ook voor iedere verandering in het gebruik van hulpstoffen moet SodM toestemming verlenen. Elke 3 jaar bepaalt SodM voor de afgegeven vergunningen opnieuw hoeveel mijnbouwhulpstoffen de NAM mag gebruiken. Jaarlijks rapporteert de NAM aan SodM hoeveel productiewater is geïnjecteerd of geloosd. De samenstelling van het productiewater is ook onderdeel van deze rapportage.
De NAM-rapportages over waterinjectie en waterlozingen staan op de TNO-website Nederland Olie en Gas.
-
Welke eisen gelden voor het lozen van behandeld productiewater?
Er zijn in Nederland veel plaatsen waar lozen van water op zee of in kanalen toegestaan is. Zo mag een rioolwaterzuivering behandeld water lozen op het oppervlaktewater. Dit gebeurt altijd onder strikte wetten en regels. Het toezicht daarop is streng. Voor de gasindustrie op de Noordzee is dit niet anders. Productiewater wordt eerst behandeld in een productiesysteem met scheidingvaten voordat het geloosd wordt. Geloosd productiewater bevat vergelijkbare concentraties anti-corrosiemiddel en emulsiebreker als geïnjecteerd productiewater.
Voor het lozen van behandeld productiewater moet de NAM aan de registratieverplichtingen uit de REACH-verordening voldoen. REACH is een systeem voor registratie, evaluatie en toelating van chemische stoffen in de Europese Unie. Er zijn aanvullende richtlijnen van CEFAS (Centre for Environment Fisheries and Aquaculture Science) en OSPAR. Verder zijn de Mijnwet, het Mijnbouwbesluit, de Mijnbouwregeling en de Biocidenrichtlijn CTBG van belang.
Voor het Nederlandse deel van de Noordzee mogen de toegestane hulpstoffen de waarden in de vergunningen niet overschrijden. Daarnaast moet het water minder dan 30 mg/l opgeloste olie bevatten. Ofwel minder dan 0,003%. In de loop van de tijd kan het oliegehalte van het productiewater veranderen. Daarom is de NAM wettelijk verplicht wekelijks een monster te nemen van het water dat we op de zee lozen. Er wordt volgens de kwaliteitseisen voor laboratoria volgens de ISO17025-norm gemeten. Indien nodig nemen we maatregelen die we altijd ook aan Staatstoezicht op de Mijnen melden.
-
Wat is het verschil tussen aardwarmte en waterinjectie?
Bij een diep aardwarmteproject wordt vaak tussen de 150 en 200 m³ zout water per uur rondgepompt. Dit komt overeen met het per dag oppompen van 3.600 tot 4.800 m³ in de ene put, en het terugbrengen van deze hoeveelheid in de diepe ondergrond via de andere put. Om de putten en leidingen te beschermen tegen corrosie (roestvorming) en neerslag van bijvoorbeeld zouten, worden chemicaliën (mijnbouwhulpstoffen) toegevoegd
Bij een gemiddelde waterinjectielocatie van de NAM gaat het om veel kleinere hoeveelheden water per put. Met waterinjectie brengen we het water dat vrijkomt bij gas- of oliewinning terug in de diepe ondergrond. In 2014 injecteerde de NAM per dag in totaal ongeveer 7.500 m³ water in 16 putten. Dat komt neer op ongeveer 500 m³ per dag per put. Om corrosie en neerslag tegen te gaan, gebruikt de NAM ook mijnbouwhulpstoffen.
Het enige verschil met het injectiewater van de NAM is dat er vaak kleine resten van olie of gas in zitten. Deze stoffen komen van nature al in de diepe ondergrond voor. Het aardwarmte- en injectiewater is dus vergelijkbaar, met uitzondering van de restfracties van gas en olie. Bij aardwarmteprojecten gaat het echter om aanzienlijk hogere injectiehoeveelheden per put.
Meer over Waterinjectie
Verwerken van productiewater
Bij olie- en gasproductie op land komt zout water vrij. In Nederland injecteert de NAM dit productiewater in lege gasvelden in Twente.
Evaluatie onderzoek waterinjectie Twente
Elke zes jaar moet de NAM van de vergunningverlener opnieuw onderzoeken of zij de meest milieuvriendelijke oplossing toepast.
Downloads waterinjectie Twente
Rapporten van onderzoeken die gedaan zijn ter verkrijging van vergunningen voor waterinjectie in Twente
Wellicht ook interessant
Hoe wordt aardgas geproduceerd?
Aardgaswinning op land gebeurt altijd op dezelfde manier: opsporen, boren van aardgas en vervolgens het opruimen van de winningslocatie.
Milieu
De NAM ontziet het milieu zo veel mogelijk. Dat beloven we, dat doen we en dat laten we door onafhankelijke partijen controleren.
Technieken
De NAM ontwikkelt nieuwe technieken: energiezuiniger en milieuvriendelijker. Daardoor kunnen we steeds meer gas uit bestaande velden en gas uit kleinere velden winnen.